Ik lees op dit moment de memoires van George W. Bush. In het
boek schenkt de oud-president van de Verenigde Staten veel aandacht aan zijn
verkiezingen. Het verschil tussen Bush en Gore en later tussen Bush en Kerry
was miniem. Bush schrijft hoe zenuwslopend deze avonden waren. Hij werd op deze
avonden door zijn adviseurs of door zijn vrouw tegengehouden om niet te snel de
overwinning te claimen.
Ik moest er woensdagavond aan denken bij de uitslagenavond
rond de Provinciale Statenverkiezingen. Rob Trip en Ferry Mingelen begonnen de
avond met zeer veel slagen om de arm. Bij de eerste voorlopige prognose
bleek dat Rutte niet meer over een meerderheid in de Eerste Kamer kon
beschikken. VVD, CDA en PVV hadden slechts 35 zetels. Zelfs met de
verwachte 2 zetels voor de SGP was er slechts sprake van 37 zetels. Eén zetel
te weinig! Het enthousiasme bij links nam daardoor snel toe. De slagen om de
arm verdwenen. Rutte was gezakt voor zijn examen. Bij de definitieve prognose
was er sprake van 36 zetels voor de coalitie. Het was duidelijk volgens
Mingelen en de linkse oppositie: Rutte had verloren. De minister-president
bleef echter wachten en tijdens de avond bleek dat coalitie opkroop naar 38
zetels, om uiteindelijk weer terug te zakken naar 37. De slagen om de arm
kwamen snel weer terug.
Terwijl het partijpolitieke landschap steeds meer versplinterd
valt het op dat wij in twee blokken blijven denken: links en rechts. Het
electoraat splitste zich voor de tweede keer in korte tijd op in twee
geconstrueerde blokken die elkaar in evenwicht houden, waardoor zij elkaar in
zeker zin gijzelen. Het draaide dus net als bij de Tweede Kamerverkiezingen op
9 juni vorig jaar om één zetel. Het was destijds 30 voor de PvdA en 31 voor de
VVD. Door deze ene zetel verschil werd Mark Rutte minister-president en niet
Job Cohen. Nu ging het weer om één zetel, die tussen 37 of 38 zetels voor de
coalitie in de Eerste Kamer. Die ene zetel maakt alles uit. Als de ene zetel
naar links valt zijn de reacties stellig. Het kabinet kan beter opstappen. Valt
de ene zetel naar rechts, dan zal het beleid van het kabinet Rutte krachtig
worden voortgezet. Het is nu niet precies duidelijk welk blok de meerderheid
heeft. Beide blokken dienen dus bereid te zijn samen te werken. De
zakelijke benadering moet de boventoon voeren.
Eén zetel! De regeringspartijen VVD en CDA kan worden verweten
dat zij te laat met de campagne zijn begonnen. Was het verstandig dat
Verhagen op wintersport ging? Maakte Rutte, wiens presentatie bewondering
afdwingt, de laatste dagen wel inhoudelijk het verschil? Had Geert Wilders zijn
achterban niet meer moeten oproepen naar de stembus te gaan? Zijn het CDA, de
VVD en de PVV er niets iets te gemakkelijk vanuit gegaan dat het allemaal wel
goed zou komen omdat er in het land brede steun voor het kabinetsbeleid werd
verondersteld? Was het verstandig van rechts om de verkiezingen over te laten
aan de fractievoorzitters van de Eerste Kamer - Brinkman (CDA) en Hermans (VVD)
– die de confrontatie aan moesten gaan met fractievoorzitters van links uit de
Tweede Kamer?
Door de fotofinish zal de Nederlandse politiek de komende
tijd blijven voortmodderen. Een finish waarvan we de foto pas in mei te zien
zullen krijgen als de Statenleden de Eerste Kamer kiezen. Wat gaat er nu
gebeuren? De eerste mogelijkheid is een kabinetscrisis. Het kabinet houdt het
voor gezien en schrijft verkiezingen uit. Dit lijkt nog niet
waarschijnlijk omdat wij net verkiezingen hebben gehad. De tweede mogelijkheid
is dat er een zakelijke benadering ontstaat. Rutte onderhandelt de komende tijd
met de kleine partijen: SGP (1 zetel), 50Plus ( 1 zetel) en de
onafhankelijke senatoren (misschien 1 zetel).Rutte valt nog niet tussen wal en
schip, maar hij balanceert op een glibberig touw. Hij heeft de capaciteiten van
een trapezewerker nodig om het minderheidskabinet gaande te houden. Omdat er
sprake is van een fifty-fifty verhouding is de kans groot dat de premier alleen
zaken kan regelen waarover bijna nationale consensus bestaat. Dat
betekent dat de kern van het kabinetsbeleid – de bezuinigingen en een strenger
immigratie en asielbeleid – niet kunnen worden aangepakt. De kans
neemt daardoor toe dat Wilders op termijn de stekker uit het kabinet trekt.
Omdat de helft van zijn kiezers niet is komen opdagen, zal hij de volgende
verkiezingen meer dan één zetel winnen.
Bron: Trouw
Publicatiedatum: 4 maart 2011