Mark Rutte en de Wederopstanding van de VVD

De PvdA en de VVD hebben het goed begrepen. Door zich tegen elkaar af te zetten keert de oude links rechts tegenstelling terug in de Nederlandse politiek. Die was verdwenen met Paars – waarin VVD en PvdA – met elkaar samenwerkten. Hierdoor kregen de populistische flanken van de Nederlandse politiek meer kans. De PvdA stroomde leeg naar de SP.  De VVD verloor veel kiezers aan de rechts populistische partijen TON en de PVV. Met het terugkeren van de klassieke links rechts tegenstelling zullen de SP en de PVV meer moeite moeten doen aandacht te krijgen.

Opvallend is op dit moment het herstel van de VVD onder leiding van Mark Rutte. De VVD heeft zwaar te lijden gehad onder de opkomst van het rechtspopulisme. De LPF trok stemmen van de VVD en Trots op Nederland (TON)  van Rita Verdonk en de Partij voor de Vrijheid (PVV) van Geert Wilders zijn afsplitsingen van de VVD. Het leiderschap van Rutte kwam in deze periode  ter discussie te staan. Het kan verkeren. Rutte heeft stug volgehouden en lijkt nu te profiteren van de ontwikkelingen. Welke verklaringen kunnen wij geven voor de wonderbaarlijke wederopstanding van Mark Rutte en de VVD?

(1) Er lijkt sprake te zijn van een zekere populisme moeheid. Dat geldt zowel voor de SP als voor de PVV. Rutte en de VVD profiteren hiervan. De aangejaagde tegenstelling tussen links en rechts doet Rutte geen kwaad;

(2) De economische crisis in de eurozone kan betekenen dat de kiezer meer conservatief stemt. Hoewel wij dachten de ergste economische problemen te hebben opgelost, is de economische crisis in de eurozone zeer dreigend. De kiezers hebben in de gaten dat de Griekse manier niet werkt. Harde bezuinigingen worden als noodzakelijk beschouwd, waardoor het VVD programma hoge ogen gooit.

(3) Het lijkt erop dat de kiezers hun stem splitsen. Op Europees niveau en bij de gemeenteraad wil men nog wel populistisch stemmen. Bij de nationale verkiezingen komt het erop aan en keren de gematigde partijen terug. Het midden is dus veerkrachtiger dan werd verondersteld en lijkt nu ook een effectieve strategie te hebben gevonden ten opzichte van de flanken.

Door de groei van de VVD en de PvdA wordt de coalitievraag moeilijk te beantwoorden. Inmiddels hebben zowel centrum rechts (incl. De PVV) als Paars+ een zeer krappe meerderheid van 76 zetels. Een splitsing van het electoraat (een fifty-fifty verhouding) is altijd lastig voor een parlementaire democratie om te verwerken. Duidelijk is dat de VVD  in elke mogelijke meerderheidscoalitie noodzakelijk is. Ook de linkse kiezers hebben dit door. Het is opmerkelijk  dat uit onderzoek blijkt dat zelfs linkse kiezers willen dat de VVD onderdeel vormt van een volgend kabinet. De voorkeur lijkt uit te gaan naar een kabinet dat beslissingen neemt, in plaats van een kabinet zoals het Vierde kabinet Balkenende dat nauwelijks beslissingen nam omdat de samenstellende partijen elkaar niet vertrouwden. De VVD is zowel in centrumrechts als in Paars+ nodig. Dat geeft Rutte een goede positie. Natuurlijk valt er nog wel iets af te dingen op de positie van Rutte. Het beeld is misschien omgekeerd aan dat van de PvdA.  Cohen is populair, maar de PvdA als politieke partij minder. Bij de liberalen is het misschien omgekeerd: de partij en het programma wordt interessant gevonden en Rutte lift mee. Maar dat laat onverlet dat de liberalen aan een opmars zijn begonnen.